Περί εκδίκησης (ζεστής, κρύας ή ξαναζεσταμμένης)
Διαβάζοντας για την εκδίκηση μου ήρθαν κάποιες σκέψεις που αρχικά τις έγραφα σαν comment, μετά αποφάσισα να τις κάνω κανονικό entry και μετά από ένα crash του konqueror τις ξαναγράφω από την αρχή εδώ (μπανάλ hint: κάντε συχνά save!). Στο ψητό λοιπόν:
Με την λέξη εκδίκηση εννοούμε πολλά πράγματα αλλά όλα έχουν κάτι κοινό: η εκδίκηση "ανταποδίδεται" σε μια εχθρική πράξη.
Όταν κανείς σε προδίδει, είτε λόγω της ιδιοτέλειας του είτε λόγω της εγκληματικής αμέλειας του, είναι φυσικό να αντιδράσεις. Η αντανακλαστική αυτή αντίδραση έχει σαν στόχο την προστασία του εαυτού από μελλοντικό πόνο. Ο στόχος δεν είναι καθεαυτή η προξένηση πόνου στον άλλο αλλά το να τον καταστήσουμε αδύνατο να μας πλήξει άλλο. Εδώ δεν υπάρχει κανένα άλλο κίνητρο από την επιβίωση μας και για αυτό το λέω "φυσικό", χωρίς όμως να εννοώ ότι είναι κάτι ηθικά σωστό. Τέτοια εκδίκηση εξάγουμε ακόμα και από άψυχα αντικείμενα που μας προξένησαν πόνο, πόσο μάλλον από κάποιον άνθρωπο που μας απάτησε ή μας πρόδοσε. Ουσιαστικά αυτό που κάνουμε, αφού δεν μπορούμε να ανακτήσουμε τις παρελθούσες απώλειες μας, είναι να προσπαθούμε να ξεφύγουμε από την απειλή με όσα παραμένουν δικά μας.
Όταν όμως περάσει χρόνος, όταν σκεφτόμαστε περισσότερο για την προξένηση πόνου στον άλλο, παρά για την αποφυγή του δικού μας πόνου, τότε βρισκόμαστε σε μια διαφορετική κατάσταση. Το μέγεθος της αντεπίθεσης δεν εξαρτάται από το πόσο πόνο μπορεί να δεχτούμε στο μέλλον αλλά από το πόσο πόνο δεχτήκαμε στο παρελθόν. Δεδομένου ότι ούτε ανακτούμε τις απώλειες μας, ούτε ασφαλίζουμε αυτά που ακόμα έχουμε, τέτοιου είδους εκδίκηση είναι παράλογη παρά μόνο σε μία περίπτωση:
Όταν κανείς μας επιτεθεί με κάποιο τρόπο, δείχνει σε εμάς και στους γύρω ότι δεν μας φοβάται. Ώντας οι άνθρωποι άκρα ματαιόδοξα άτομα αυτό λαμβάνει τεράστιες διαστάσεις ειδικά όταν υπάρχουν και θεατές. Λέμε ότι η τιμή μας έχει σπιλωθεί και πασχίζουμε εκδικούμενοι να δείξουμε πως ούτε και εμείς φοβόμαστε τον άλλο. Ειδικά αν στην αναζήτηση της εκδίκησης δείξουμε αδιαφορία για τα συμφέροντα μας ( π.χ. πουλώντας την lotus μας για $1 -- δείτε προηγούμενο post) τότε η εκδίκηση γίνεται ακόμα καλύτερη, αφού δείχνει ότι είμαστε ιδιαίτερα άφοβοι. Αυτού του είδους η εκδίκηση λοιπόν πηγάζει από την προβολή μας πάνω στον εχθρό και στην κοινωνία και όχι από εμάς τους ίδιους.
Η διαφορά στα κίνητρα μεταξύ των δύο παραπάνω τύπων εκδίκησης είναι ουσιαστική. Πιθανώς και τα δύο είδη είναι "φυσικά" υπό την έννοια ότι η εξέλιξη μας έφτιαξε έτσι, όμως δεν πρέπει να πέσουμε στην naturalist fallacy αναφωνόντας ότι οτιδήποτε φυσικό είναι και ενάρετο.
Η αξία μιας πράξης εξαρτάται από την πηγή της. Εξαρτάται από το ποιός την πράττει και αν πηγάζει από την επιφάνεια ή από τα βάθυ του χαρακτήρα του. Υπό το πρίσμα αυτό η εκδίκηση είναι μια πράξη αντιδραστική, αρνητική και καταστρεπτική. Η εναλλακτική είναι να είμαστε δραστικοί, θετικοί και δημιουργικοί. Δημιουργικοί με το να ενσωματώνουμε τις παρελθούσες πληγές μας στην δημιουργία νέας αρετής.
Πρέπει συνεπώς να είμαστε πολύ προσεκτικοί γιατί αν και οι ορθές πράξεις μπορεί συχνά να συμπορεύονται με την θέληση για εκδίκηση, η θέληση αυτή δεν μπορεί ποτέ να δικαιολογήσει τις πράξεις αυτές. Η θέληση για εκδίκηση μπορεί μόνο να αφαιρέσει την αρετή από τις πράξεις μας, όχι να την προσθέσει.
Για να κάνω την σύνδεση με το προηγούμενο post και τα comments του, κάποιος που προδίδεται έχει δύο επιλογές. Μπορεί από την μία να αναζητήσει την εκδίκηση, κάτι που θα έχει σαν αποτέλεσμα μια έξαρση καταστροφής μέσα και έξω από το άτομο. Εναλλακτικά μπορεί να χρησιμοποιήσει τις άσχημες εσωτερικές δυνάμεις που δημιουργούνται για να ξεπεράσει τον εαυτό του και να ορθώσει μία νέα αρετή, πιο δυνατή και πιο υγιής. Πραγματικά, μόνο όταν μας καταστρέφουν μπορούμε να ξεπεράσουμε τον εαυτό μας και είναι ακριβώς αυτό το ξεπέρασμα που δημιουργεί την αξία στην ζωή μας.
Σας αφήνω με τα λόγια του F. Nietzsche δια στόματος Zarathustra:
For that man be delivered from revenge, that is for me the bridge to the highest hopes and a rainbow after long storms.
("On the Tarantulas" στο δεύτερο μέρος του "Τάδε έφη Ζαρατούστρα")
μια ευγενική προσφορά του παραληρήματος και του/της kouk @ 3:46 μ.μ.
6 Comments:
Εχω προδοθει αρκετε φορες( το σλογκαν theres a sucker born every second για μενα γραφτηκε) αλλα παντα ηξερα οτι αν αντιδρασω , θα διαιωνιζα τον θυμο μου, και μια κατασταση απο την οποια ηθελα πλεον να απομακρυνθω...
Δεν εβρισκα νοημα στην εκδικηση αν θες.
Ισως να φοβομουν, αν κρινω απο το γραπτο σου...αν και δεν πειθομαι 100%.
Οπως θεωρω οτι οταν καποιος κανει επιθετικη πραξη εχει να κανει με δικες του φοβιες τις οποιες καπου προσωποποιησε και προσπαθει ετσι να μην φοβαται πλεον.
Δεν ξερω αν γινομαι κατανοητη...
περισυ ενιωσα εποτακτικα την αναγκη για εκδικηση.Τοσο πολυ που φαντασιονωμουν σκηνες απιστευτης βιας και σεναρια φαντασιας για να εκτονωσω την οργη μου.
Κι αυτο γιατι δεν μπορουσα να απομακρυνθω και η αδρανεια μου εγινε αντιληπτη σαν αδυναμια.
(Ισως και να ηταν, τελικα)
και δεχομουν συνεχομενα χτυπηματα και οοργιζομουν και γινοταν ενας φαυλος κυκλος απο τον οποιο δεν μπορουσα να ξεφυγω.
Πλεον μολυνθηκα :)
Ειχα 2-3 ευκαιριες να κανω κατι πολυ επιθετικο.
Δεν ηταν το στυλ μου.
Αλλα δεν λεω οτι δεν θα ικανοποιηθω αν τα πραγματα στραβωσουν στην ζωη τους...
Αν μη τι αλλο, θα νιωσω ηθικη ικανοποιηση οτι οντως, οτι σπερνεις θεριζεις, αργα η γρηγορα...
Γουσταρω ομως πολυ να διαβαζω για εξυπνες εκδικησεις.
Οχι κακες, που καταστρεφουν. Εξυπνες.
σορυ για το μακρυ ποστ.
φίλε kouk,
συμφωνώ με αυτά που λες σχετικά με την αρετή που πρσδίδει υγεία ακόμα κ στις χειρότερες στιγμές κ που σε βοηθά να ξεπερνάς τις δυσκολίες ωστότσο:
υπάρχουν ορισμένες περιπτώσεις στη ζωή του ανθρώπου όπου φορτώνει κανείς άσκημα με κάτι που του έχει συμβεί κ όπου πραγματικά όλα του τα ζωωώδη κ πρωτόγονα ένστικτα του χτυπούν την πόρτα λέγοντας απλά πως κάποιου -ξέρει αυτός ποιου- πρέπει να του πάρει ο διάολος ότι έχει κ δεν έχει...
σε μία τέτοια λοιπόν υποθετική περίπτωση είναι πιο σωστή κίνηση να αφήσει κάποιος την οργή του να εξωτερικευτεί κ μάλιστα προς τη σωστή κατεύθυνση -μην την πληρώσει κάνας άλλος φουκαράς στο ξώφαλτσο- κ μετά το εν λόγω άτομο να το σκεφτεί λίγο πιο ψύχραιμα κ επoικοδομητικά κ να ηρεμήσει, περνώντας αργά αλλά πλέον σταθερά στο στάδιο της αρετής όπως ακριβώς προανέφερες...
παραδείγματα βγαλμένα μέσα από την καθημερινή ζωή
1- άξαφνα πληροφορείσαι πως σε έχει κερατώσει το έτερον ήμισυ
σχέδιο δράσης:
το λογικό είναι πως ο εγωισμός σου έχει δεχτεί καίριο πλήγμα κ πως νοιώθεις κ κάπως εξοργισμένος, αντί λοιπόν να σε φάνε τα ταμπού πέρι πολιτισμού κ στη συνέχεια τα απωθημένα σχετικά με τα βρισίδια που δεν ξεστόμισες (γιατί όσο να ναι ο άλλος τα αξίζει) τράβα βρέστον -καλύτερα απ' το να πάρεις τηλ- κ πες του τα όπως του αξίζουν χωρίς να συγκρατείς εαυτόν
2- σύμφωνα με τη σύγχρονη παιδαγωγική ο ταραξίας που ενοχλεί το δάσκαλο την ώρα που αυτός κάνει το μάθημά του, δε θα πρέπει να τιμωρείται ούτε καν φραστικά ή πόσο μάλλον με ξύλο σε καμμία περίπτωση -σύμφωνα με την παραδοσιακή παιδαγωγική όλοι μας φανταζόμαστε τι θα συνέβαινε-, αλλά...
ο δάσκαλος οφείλει να δεχτεί τη μα#$%^& του καθενός σκατό@#$%^& εκεί μέσα,
να αναζητήσει τα αίτια αυτής της συμπεριφοράς κ να τροποποιήσει τη δική του συμεπεριφορά στο μέλλον ώστε να μην αναγκάζονται οι μαθητές να φέρονται έτσι...
το προτεινόμενο μοντέλο συμπεριφοράς του μπλογκ μας προς το σύγχρονο δάσκαλο είναι να μετουσιωθεί δημιουργικά η γνώση τότσο από την παραδοσιακή ότσο κ από τη μοντέρνα παιδαγωγική δλδ
πρώτα να πεταχτεί έξω από την τάξη ο ταραξίας (χωρίς περαιτέρω φραστικές ή λοιπές επιθέσεις προς τον ίδιο ή προς το υπόλοιπο τμήμα)- μέθοδος αυτόματου eject
κ στη συνέχεια
πάνω που η τάξη θα χει βγάλει το σκασμό κ ο ταραξίας θα μας έχει απαλλάξει πια από την παρουσία του μπορεί πλέον ο διδάσκων να συνεχίσει το μάθημά του κ φυσικά να προβληματιστεί πάνω στα αίτια της συμπεριφοράς του ταραξία αλλά κ της δικής του συμπεριφοράς...
H-ΡΩ-ΔΗ ΖΕΙΣ, ΕΣΥ ΜΑΣ ΟΔΗΓΕΙΣ
lili, το να φέρεσαι φυσιολογικά κ μετά να χεις τύψεις δεν είναι κακό πράγμα,
το να συγκεντρώνεις απωθημένα που σε κατατρώνε είναι νομίζω χειρότερο,
προσπάθησε να ξυπνήσεις μέσα σου τον ΤΙΜΩΡΟ
ξέρεις καμιά φορά μέσα από τέτοιες αντιδράσεις ο ανθρώπινος θυμός καταπραύνεται αντί να φουντώνει
lili, επίσης σου συστήνω να διαβάσεις το Μανιακό Δολοφόνο με το Τσεκούρι για να δεις τι μου συμβαίνει εμένα ακριβώς όταν προσπαθώ να κατευνάσω...το ακατεύναστο!!!
ποιοι πραγματικά είμαστε;
με βάση αυτά που μας λες καταλήγουμε:
lili --> ενάρετη μεν εξοργισμένη δε
isobel --> πέρα για πέρα πρωτόγονος μονοκύτταρος οργανισμός
kouk --> αμπελοφιλοσοφεί εδώ αλλά πιστέψτε με επειδή τον ξέρω λίγο καλύτερα είναι κ αυτός πρωτόγονος μονοκύτταρος
alasondro --> ενάρετος (τον μνημονεύουν στο Άγιο Όρος οι μοναχοί όταν ξομολογιούνται)
το σκορ μέχρι στιγμής είναι
πρωτόγονοι-ενάρετοι
2 - 2
πάρε το σκορ στο χέρι σου κ ανάτρεψέ το!
ΜΠΟΡΕΙΣ
Διαφωνω με την αρχη του σκεπτικου σας το οποιο ειναι η ΕΙΚΟΝΑ.
Το πως θα σας αντιληφθουν οι απεξω, και το πως θα αντιληφθητε εσεις οι ιδιοι τον εαυτο σας.
Προσωπικα δεν ξερω αν ειμαι εναρετη η χεστρα διοτι πολυ απλα, οταν εχει τσαλακωθει η εικονα μου και υποφερω, βαζω ολη μου την ενεργεια στο να την ανεβασω στα δικα μου ματια, και δεν ασχολουμαι-δεν θελω να ασχοληθω- με τους θυτες.
ειτε γιατι μπορει να ξεκινησω κυκλο αντιδρασεων, ειτε γιατι υποφερω πολυ, ειτε γιατι ξερω οτι δεν αξιζει τον κοπο.
Ειτε γιατι οι δυναμεις μου φτανουν για ενα μονο πραγμα και το να παρω δυναμη πατωντας πανω στον αλλον με κανει να αποφυγω το ζητημα
Εμενα.
(εγωκεντρικη γαρ, δεν μπορεις να πεις) :P
lili: δεν είπα ότι μόνο ο φόβος αποτρέπει κάποιον από το να εκδικηθεί, απλά ότι η μόνη λογική αιτιολογία μιας εκδίκησης που στοχεύει τον πόνο του άλλου είναι το να αποφύγει να θεωρηθεί κανείς δειλός, είτε από τον εαυτό του είτε από τους άλλους (ορισμένες φορές αυτά είναι πολύ όμοια πράγματα). Αυτός είναι και ο βαθύτερος λόγος που επικρατεί η άκριτη πίστη ότι για μια κακή πράξη το μέλλον πρέπει να επιφυλλάσει μια τιμωρία. Η τελευταία πίστη δεν είναι όμως τίποτα παραπάνω από ένας μεταφυσικός μύθος.
O alasondro το κατάλαβε, εκτός από δύο σημεία: Στον βαθμό που το κοινωνικό σύνολο τιμωρεί για να προστατευτεί τότε πράττει αυτό το πρώτο είδος εκδίκησης που είναι περισσότερο αυτοάμυνα. Όταν όμως η κοινωνία, πάντα μέσω τον μελών του, τιμωρεί γιατί ο παραβάτης την "ατίμασε" τότε αυτό είναι το δεύτερο είδος εκδίκησης που φανερώνει μια κοινωνία εκδικητική και μισαλέα. Ο ενάρετος άνθρωπος συνεπώς δεν πρέπει να ενθαρύνει μια τέτοια μνησίκακη κοινωνία.
Επίσης το ότι τα εκδικητικά συναισθήματα είναι πρωτόγονα δεν σημαίνει ότι είναι και καλά. Αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι συνεχώς να επαναξιολογούμε με όλα τα μέσα (λογικά, συναισθηματικά) τους μύθους και τις συμπεριφορές των ανθρώπων.
O Andy Dufresne είναι ενάρετος γιατί ακριβώς η εκδίκηση του είχε σαν στόχο την ελευθερία του και γιατί υπερβήκε τον εαυτό του για να την κατακτήσει. Όπως λέει και το motto της ταινίας "Fear can keep you prisoner, Hope can set you free". Για μένα η εκδίκηση κατά του κακού δεσμοφύλακα δεν έχει τίποτα ενάρετο πέραν ότι ήταν το μέσο για να αποκτήσει την ελευθερία του και ίσως να λυτρώσει τους άλλους κρατούμενους από την τυρρανία. Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί στο να διαχωρίζουμε μέσα μας την εκδίκηση που θέλουμε να πάρουμε από τον κακό, ως ατιμασμένοι θεατές-κοινωνία, από την ικανοποιημένη αγάπη για τον ήρωα που υπερβαίνει εαυτό και αντιπάλους για να επιτευχθεί αυτό που θαυμάζουμε ως "αρετή".
isobel: Πολλοί μύθοι βασίζονται σε ζωώδη και πρωτόγονα ένστικτα. Το ίδιο είναι και ο μεταφυσικός μύθος της εκδίκησης, ο οποίος ειδικά σε ορισμένες θρησκείες αποτελεί θεμέλιο (βλ. κόλαση). Ωστόσο από ένα ένστικτο μπορούν να βγουν πολλά διαφορετικά πράγματα τα οποία πρέπει να αξιολογούμε. Η δική μου αξιολόγηση είναι ότι ο μύθος και η πράξεις εκδίκησης είναι από τα χειρότερα πράγματα που πλήττουν τον ανθρώπινο πολιτισμό.
Ώς προς τα παραδείγματα:
Αν κάποιος απατήσει τον σύντροφο του τότε δύο πράγματα συμβαίνουν: Ένα, αυτός που απατάει κάνει μια επιλογή που, ανεξάρτητα των όποιων αιτιών ή στόχων, κάνει εμφανές ότι η θέληση του βάζει τον άλλο σε δεύτερη μοίρα.
Όμως αυτός που εξαπατήται είναι ένα ξεχωριστό άτομο που μπορεί να πάρει αυτό το δεδομένο και να το χρησιμοποιήσει με διαφορετικούς τρόπους. Μπορούμε π.χ. να επιλέξουμε να πιστέψουμε στον μύθο περί δικαίωσης του παρελθόντος από το μέλλον σε τέτοιο βαθμό ώστε θα πιστέψουμε ότι πρέπει κάποιος "διάβολος" να πάρει "ότι έχει και δεν έχει" από το άτομο μας έκανε να φαινόμαστε ανασφαλείς (είμαστε ή δεν είμαστε). Παραδοσιακά οι άνθρωποι όταν δεν έχουν την δύναμη να γίνουν οι ίδιοι ο "διάβολος" τότε εφευρίσκουν μεταφυσικά τέλη όπως η κόλαση, ο παράδεισος, η επανάσταση κ.α.
Αυτό που αναζητώ εγώ είναι η εναλλακτική σε αυτή την πίστη. Φυσικά το να την διαβάσεις σε ένα βιβλίο δεν αρκεί, πρέπει να την ζήσεις κάτι που ούτε και εγώ δεν πιστεύω ότι έχω καταφέρει πλήρως. Πως μπορεί κανείς να πάρει το δεδομένο της εξαπάτησης και να το χρησιμοποιήσει για να υπερβεί τον εαυτό του;
Στο παράδειγμα με την τάξη συμφωνώ αλλά το αυτόματο eject δεν αποτελεί εκδίκηση που ασκοπεί στον πόνο του άλλου αλλά αντανακλαστική άμυνα απέναντι στην απειλή. Ο ταραξίας πρέπει να βγει έξω από την τάξη για να προστατευτεί το μάθημα, όχι για να ικανοποιήσει ο δάσκαλος τον πληγωμένο του εγωισμό. Αν ο εγωισμός του δασκάλου μπορεί και πλήττεται από ένα παιδί-ταραξία τότε είναι μάλλον επιτακτική η ανάγκη να βρει αυτός την εναλλακτική για την οποία μιλαω, κάτι που σίγουρα θα τον κάνει καλύτερο σε όλα τα επίπεδα. Διαφορετικά ο δάσκαλος αυτός πραγματικά οδηγείται από μια ανασφάλεια παρόμοιου μεγέθους με αυτή του Ηρώδη.
Δημοσίευση σχολίου
<< Home